Blij verrast werd ik twee weken geleden door de aankondiging dat Tom Lenting een boek had geschreven over de ontwikkeling van games en de gamesindustrie in Nederland. Ik kon mij helemaal vinden in de aanleiding waarom hij dit boek had geschreven. Er is internationaal best veel geschreven over gamegeschiedenis, maar bijna nooit vanuit een Nederlands perspectief. Een goed overzicht van de ontwikkeling in Nederland ontbreekt. En dat is jammer: in ieder land is de ontwikkeling van de industrie anders verlopen en zijn er verschillen die er toe doen. Het boek van Lenting is daarom ook een belangrijke bijdrage in het onderzoek naar de gamegeschiedenis van Nederland.

De inhoud is gebaseerd op literatuuronderzoek van bestaande bronnen. Lenting heeft dit samengebracht tot dit overzicht van de ontwikkeling van de game-industrie in Nederland. De vroege geschiedenis in de jaren ’70, de komst van huiscomputers. Hobbyprogrammeurs, de demoscene en de bedrijven die daar uit voort komen. De rol van Philips en de totstandkoming van enkele internationaal spraakmakende bedrijven, Nederlandse publishers, serious games, vroege smartphonegames, casual games en indie games. De recente geschiedenis dus ook. Het komt in ongeveer 80 pagina’s (noten, bronnen en bibliografie niet meerekenend) allemaal aan bod.

Er is nu dus eindelijk een toegankelijk overzicht van games, bedrijven en hardware van Nederlandse makkelij. Het is echt superfijn dat zo’n overzicht nu bestaat en dat dit toegankelijk gebundeld is in één boek. Voor dat werk ben ik Tom dan ook erg dankbaar. Is er na het uitkomen van dit boek dan nu niets meer te zeggen of te onderzoeken? Zeker niet. Het boek laat zien dat de Nederlandse gamegeschiedenis een mooie bron voor nog meer verhalen is.

In het nawoord schrijft Lenting: “Ik pretendeer niet dat deze geschiedenis compleet is: dit boek is te zien als een standaardwerk met de grote lijnen van de Nederlandse gamegeschiedenis, van waaruit toekomstige onderzoekers verder kunnen werken”. En in deze missie slaagt het boek absoluut. Het geeft een globaal overzicht dat helpt om de ontwikkeling van games in Nederland te begrijpen, en het nodigt uit ook weer verder in de Nederlandse gamegeschiedenis te duiken.

Het prille begin
Wat ik persoonlijk het meest interessant vond om te lezen waren de hoofdstukken die de echt vroege ontwikkeling van games in Nederland beschreven, en de combinatie van serieuze/educatieve en entertainment games. Met kleine, obscure ontwikkelaars die op huiscomputers een platform vonden om hun creativiteit kwijt te kunnen in het maken van games, en waarbij sommigen uiteindelijk serieuze bedrijven worden.

Ook vond ik het mooi dat naast de games en de personen/bedrijven die deze maken soms ook te lezen is over bijvoorbeeld tijdschriften en computerclubs. Dit geef inzicht in hoe dit nieuwe medium hier onder de aandacht werd gebracht. Lenting schrijft bijvoorbeeld over de Microcomputer Club Nederland. Deze club werd door Vendex, o.a. bekend van Vroom & Dreessman, in het leven geroepen en speelde een stimulerende rol in het ontwikkelen van de game-insdustrie in Nederland. En hoe games in Nederlandse televisieprogramma’s werden gebruikt. Het maakte mij in ieder geval geinteresseerd om hier ook eens in te duiken.

Soms heb ik wel eens het idee dat onterecht de gamegeschiedenis van andere landen op de Nederlandse gamegeschiedenis geplakt wordt. Daarom vond ik het ook fijn dat in het boek de videogamecrash van 1983 in de VS aan bod komt en hoe je dit nou moet zien voor Nederland. Tuurlijk zagen we ook in Nederland het verschijnsel van makkelijke kopieeen van bestaande games zonder vernieuwing, maar van een echte zware crash zoals in de VS is geen sprake geweest.

De rol van Philips
Philips komt op meerdere plaatsen in het boek voor. Van het prille begin tot en met de jaren ’90 met CD-i. Het boek geeft een globaal overzicht van de ontwikkeling van CD-i en de titels. Uiteraard komt ook de de hele affaire met Nintendo en Sony naar voren. Het boek gaat uitgebreider in op CD-i en de ontwikkelaars dan in elk ander Philips gerelateerd boek dat ik tot nu gelezen heb.

Ik hoop dat we in de komende tijd over Philips nog meer te weten kunnen komen dan nu beschikbaar is, en waar Lenting de informatie in zijn boek dus op heeft kunnen baseren. In de biografie van Jan Timmer bijvoorbeeld, die vorig jaar verscheen, waren er maar enkele regels in het boek te lezen over CD-i. Verbazingwekkend weinig voor een stuk belangrijke geschiedenis van dit bedrijf.

De gamegeschiedenis van Nederland vóór Philips
In het boek is er weinig te vinden over de gamegeschiedenis van Nederland voor 1978, het jaar dat Videopac van Philips hier op de markt komt. Over de vroege geschiedenis van games in Nederland, voordat huiscomputers en spelcomputers hun intreden doen, had ik graag nog meer willen weten. Bijvoorbeeld over de verschillende Pong-achtige machines die in de jaren ’70 op de markt komen in Nederland. Nu komt alleen het Telespel van Philips aan bod. Ik ken in ieder geval één ander bedrijf, Schrader Electronica uit Amsterdam, dat ook een dergelijke apparaat op de markt heeft gebracht nog voordat Telespel van Philips uit komt bijvoorbeeld.

Een ander aspect dat niet echt aan het licht komt zijn bedrijven die zich bezig houden met het importeren en exploiteren van arcadegames en arcadehallen in Nederland. Bedrijven zoals bijvoorbeeld Hommerson hebben een rijke en lange geschiedenis die al 100 jaar terug gaat, van luna parken tot arcadehallen in de regio Den Haag. Je kunt de vraag stellen of je dit soort bedrijven kan zien als onderdeel van de gameindustrie, maar ze hebben in ieder geval een onmiskenbare rol gehad in het introduceren van games in Nederland.

Het zijn onderwerpen die mij in ieder geval interesseren en waar bijzonder weinig over bekend is. Hier ligt zeker nog onontgonnen terrein als het gaat om de gamegeschiedenis van Nederland.

Een standaardwerk voor de gamegeschiedenis van Nederland
Voor iedereen die interesse heeft in gamegeschiedenis vanuit een Nederlands perspectief kan ik dit boek van harte aanbevolen. Het boek laat zien dat ook Nederland een interessante geschiedenis heeft. Ook voor de Nederlandse gameindustrie zelf is het hopelijk een bron van inspiratie. En ik hoop dat het boek nog meer mensen zal prikkelen om de Nederlandse gamegeschiedenis te onderzoeken en over te publiceren.

Voor deze recensie is door de uitgever een exemplaar van het boek ter beschikking gesteld.

Titel: Gameschiedenis van Nederland 1978-2018
Auteur: Tom Lenting
Uitgeverij: Karel van Mander Academy
Prijs: € 19,99
Te bestellen via karelvanmanderacademy@outlook.com