In de jaren ’80 werden games, home computers en spelcomputers steeds meer een onderdeel van het dagelijks leven. Mensen in Nederland kwamen er steeds meer mee in aanraking. Computers werden toegankelijker qua gebruik en prijs. In de media was er veel aandacht voor de mogelijkheden van computers. Het duurde echter ook nog vele jaren voordat het overgrote gedeelte van de Nederlandse bevolking een computer zou bezitten.

Voor televisiemakers zal het interessant zijn geweest om na te denken wat ze met deze ontwikkeling konden doen in hun programma’s, waarschijnlijk om ook aan te sluiten bij de tijdsgeest. Voor leveranciers en retailers van hardware en software zal televisie een grote kans zijn geweest om aan een breed publiek de mogelijkheden van computers te laten zien. Met bewegend beeld kan je immers veel beter laten zien wat je met bijvoorbeeld een spelcomputer kan dan met een advertentie in een weekblad. En potentiële klanten hoeven voor deze demonstratie de deur niet voor uit.

De kans dat een breed publiek keek naar een programma was ook vrij groot. Tot aan eind jaren ’80 waren er officieel maar twee zenders. Nederland 3 en commerciële zenders kwamen er pas aan het eind van het decennium. Veel te zappen was er dus nog niet. Concurrentie van Internet was nog lang niet aan de orde. Aantrekkelijk dus voor leveranciers en retailers.

In de jaren ’80 en ’90 zijn er dan ook allerlei voorbeelden te vinden van programma’s waarin computers werden gebruikt. Leveranciers werkten hier graag aan mee door bijvoorbeeld materiaal ter beschikking te stellen. In dit artikel een greep uit deze voorbeelden. Het zal ongetwijfeld niet volledig zijn, maar het geeft denk ik wel een beeld. Programma’s als Power Play heb ik bewust niet opgenomen omdat die games als enige onderwerp hebben, en niet gebruikt worden in een breder concept.

Countdown

Countdown was een popmuziekprogramma van Veronica dat begon in 1976. In het programma waren live optredens, videoclips, interviews en reportages te zien. Het door media-entrepreneur Lex Harding ontwikkelde programma was gericht op jongeren. In 1993 stopte het programma. In 2004 had het een kortstondige revival. Er zijn ook versies van Countdown in andere landen geweest.

Een computerspel was ook onderdeel van het programma. Wanneer het programma hiermee is begonnen en voor hoe lang weet ik niet. In 1985 was dit in ieder geval een vast onderdeel van het programma. Bij het spel, genaamd Rat Race, moest een beller de eerste letter van het object dat in beeld verscheen raden. Als de letter goed was, dan verscheen deze op het scherm. Samen vormden de letters de naam van bijvoorbeeld een band. Gaf de beller het goede antwoord, dan won deze een aantal LP’s uit de LP Top 50. Het aantal LP’s werd door het spel bepaald op basis van de hoeveelheid resterende tijd. De game is voor zover ik weet een originele productie gemaakt voor Countdown.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Na het belspel werd Rat Race ook gebruikt voor een kijkersvraag. Via het spel werden hier ook objecten één voor één getoond en moesten de kijkers de eerste letter van elk object opschrijven om daarna het gezochte woord te kunnen raden. Met een briefkaart konden ze hun antwoord insturen. De winnaar won een Commodore 64.

• 

• 

• 

Nederland Verkeert

Dit verkeersprogramma werd vanaf oktober 1987 t/m 1988 in totaal 12 keer uitgezonden door de VARA. Het programma werd in samenwerking met Veilig Verkeer Nederland gemaakt. In het programma werd met het publiek en studiogasten (meestal een deskundige en een bekender Nederlander) gediscussieerd over dagelijkse situaties in het verkeer. Dit aan de hand van verborgen camera sketches, demonstraties en interviews. Zo werden onderwerpen als bijvoorbeeld agressie en dronkenschap in het verkeer besproken.

• 

• 

• 

• 

• 

Aan het eind van het programma werd de bekende Nederlander uitgedaagd om een spel te spelen. Het Nintendo Entertainment System (NES) en het spel Mach Rider werden daarvoor gebruikt. Deze spelcomputer was toen echt net in het najaar van 1987 in Nederland op de markt gekomen. Deze zal ter beschikking zijn gesteld door Bandai B.V. die op dat moment de distributeur van de NES in Nederland was. In de aftiteling bij het onderdeel “met dank aan” werd Nintendo genoemd.

• 

• 

• 

Het item is vaak nogal saai. Presentatrice Hanneke Kappen geeft in de eerste aflevering weinig commentaar bij wat er gebeurt. Bekende Nederlanders die zo te zien weinig ervaring hadden met het spelen van videogames leverde niet echt enerverende televisie op. In de latere afleveringen, waarin het programma overall ook wat minder statisch is, is het item wat levendiger. Ik vond het opvallend om te zien dat veel BN’ers de controller niet in hand hielden, maar plat op de tafel neerlegden tijdens het spelen. Iets wat ze wellicht gewend waren van de joysticks die ze van home computers of oudere spelcomputers kenden.

• 

• 

• 

Telekids

Telekids, het kinderprogramma van RTL, begon in 1989. Aanvankelijk was Irene Moors de enige die het programma presenteerde. Het werd op verschillende tijdstippen uitgezonden: net na het eerste RTL Nieuws journaal om 18:25 of op zondagmorgen. In de loop van 1993 werd Carlo Boszhard toegevoegd als duo-presentator. Het programma verplaatste toen naar zaterdagochtend, het tijdstip waarmee de meeste mensen die vroeger Telekids hebben gekeken het mee zullen associëren.

In mijn herinnering zijn er wel vaker games gebruikt gedurende de looptijd van dit programma. Dit specifieke voorbeeld komt uit 1992/1993.

Unilever ontwikkelde in 1992 nieuwe commercials voor hun product Calvé pindakaas. Volgens de product manager spreads en snacks moest de doelgroep van de commercials de jeugd en hun moeders zijn. Eén van de commercials richtte zich op beide doelgroepen, maar Unilever wilde ook een commercial die zich puur op de jeugd richtte. Als thema voor de commercial kwamen ze op spelcomputers. Een dochter van een medewerker zou de suggestie hebben gedaan om een computerspel te ontwikkelen. Producent ID-TV ontwikkelde het concept verder.

De Nederlandse gameontwikkelaar Team Hoi werd door reclamebureau Ogilvy & Mather gecontracteerd om een spel te maken dat gebruikt zou worden in de commercial. De Peanut Butter Power Game werd ontwikkeld voor Commodore Amiga computers. In de game loopt het karakter Benny door een huis met allerlei vijanden en uitdagingen. Onderweg kunnen er pinda’s worden opgepakt voor energie. Als de speler binnen anderhalve minuut de pot pindakaas uit het huis weet mee te nemen dan wint die het spel.

In de commercial speelt de game een belangrijke rol. De jongen, Benny, wordt opgezogen in het spel. Hij wordt de hoofdpersoon in de game. Het meisje, Anja, kijkt toe en geeft aanwijzingen. In november 1992 verschijnt de commercial voor het eerst op televisie. De commercial was in vergelijking met andere commercials gericht op kinderen erg lang: 75 seconden. De meeste commercials waren maar 25 seconden. De commercial werd uitgezonden op momenten dat reclame zendtijd goedkoop was. Uit onderzoek zou zijn gebleken dat de commercial goed scoorde bij kinderen en steeds leuker vonden.

De Peanut Butter Power Game werd een vast onderdeel van Telekids op de zondagmorgen. Tot eind mei 1993 werden er voorrondes gespeeld. De deelnemers werden geselecteerd door de secretaresse van van Calvé Marketing. Deze voorselectie kwam voort uit inzendingen voor tekenwedstrijden in een vakblad en personeelsblad van de voedselwarenindustrie. Unilever/Calvé hadden een flinke vinger in de pap dus wie er mee zou doen met het spel: een panel koos de definitieve deelnemers.

Van het item zijn helaas geen publiek toegankelijke beelden beschikbaar. In het Unilever personeelsblad Eigen Terrein van mei 1993 werd het spel in de studio als volgt omschreven: “Eenmaal in de studio wordt het Peanut Butter Power Game per koppel gespeeld. Eén van de twee kinderen krijgt een speciaal voor dit doel aangeschaft Casio space-horloge om zijn pols, compleet met afstandsbediening. Eén druk op de knop en met een heleboel rook en een luide knal is de speler van de aardbol verdwenen. Even later verschijnt de speler als ‘Benny’ op het televisiescherm. Dit scherm kreeg overigens de vorm van een pinda.”

“De tweede speler moet hierna commando’s geven. Hierop beweegt Benny zich in de richting van het doel, een pot smeuïge Calvé Pindakaas. Is deze pot binnen de gestelde limiet van anderhalve minuut veroverd, dan volgt er wederom een knal en met dezelfde hoeveelheid rook verlaat Benny het scherm en keert de speler weer in levenden lijve in de studio terug. Het gaat erom de pot zo snel mogelijk te veroveren.”

It’s all in the game

Van 1985 t/m 1988 zond de NCRV dit programma om de vier weken uit. Teams van verschillende middelbare scholen namen het in dit programma in voornamelijk games elkaar op. Ook voegde zich bij elk team een bekende Nederlander, soms was dit een artiest die ook een nummer speelde in het programma. De bekende Nederlanders speelden ook een ronde tegen elkaar, bijvoorbeeld een voetbalgame of een ijshockeygame. De games waren afkomstig van buitenlandse maar veelal ook juist Nederlandse makelij.

De gespeelde games waren een combinatie van gewone en educatieve games. Ook andere computertoepassingen werden gebruikt. Deelnemers moesten bijvoorbeeld een tekening, animatie of muziekstuk maken op de home computer. Een deskundige jury van computerexperts, schilders of muzikanten beoordeelden dan wat er gemaakt was op technische en artistieke kwaliteit. Ook bevat het programma een quiz. Hiervoor werd de computer niet ingezet: de presentator stelde een vraag en de deelnemer gewoon het goede antwoord geven.

Gedurende de looptijd van het programma werkten verschillende software en hardware leveranciers mee aan het programma. Onder andere Radarsoft, Ariolasoft, Aackosoft, Wolters Software en Home Software Benelux stelden games en programma’s beschikbaar. Soms ook met aanpassingen specifiek voor dit programma. De Microcomputer Club Nederland van Vendex (V&D), Commodore en PC House stelden ook materiaal ter beschikking, waarschijnlijk de gebruikte hardware.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

In het najaar van 1987 veranderde het programma, met een versie die meer specifiek gericht was op volwassenen en minder op scholieren. Het programma werd trouwens altijd al in de vroege avond uitgezonden, dus veel volwassenen zullen er altijd al naar gekeken hebben. In de nieuwe versie namen teams van bekende Nederlanders het tegen elkaar op. Het spelen van spelletjes met de computer komt in deze versie meer op de achtergrond: het quizaspect van het programma kwam meer op de voorgrond. Een deelnemer uit het publiek kon aan het eind van het programma een prijs winnen door een computerspel te spelen. Uiteindelijk stopt het programma in 1988.

In november 1986 wint het programma de jaarprijs van de Nederlandse verening van computergebruikers (Comge). Deze vereniging van grote en middelgrote bedrijven gaf deze prijs aan initiatieven die zich inzette voor de bevordering van computergebruik onder een breed publiek.